Svaki peti dječak i svaka deseta djevojčica u Crnoj Gori su gojazni. Ovo su istraživanja koje je uradio Institut za javno zdravlje Crne Gore.
Eksplozija gojaznosti djece je jednostavno simptom i ogledalo današnjeg načina života. Gojaznost dovodi do narušavanja zdravlja i uzrok je mnogih zdravstvenih problema. Po narodnoj – Bolje spriječiti, nego liječiti- NVO “Centar za ekologiju i afirmaciju zdravlja – CEAZ” uradila je projekat “Prevencija gojaznosti u osnovnim školama” koji je realizovan u svim obrazovnim ustanovama na teritoriji opštine Bar
Piše: Biljana Dabić
NVO “Centar za ekologiju i afirmaciju zdravlja – CEAZ” radi na prevenciji gojaznosti najmlađih kroz kontinuirano sprovođenje intervencija koje mogu da dovedu do boljih zdravstvenih ishoda. Iz CEAZ -a naglašavaju da su u razgovoru sa djecom uočili veliki broj navika u ishrani koje bi se morale korigovati, u okviru porodice, od strane roditelja ili staratelja.
Osnivač Centra za ekologiju i afirmaciju zdravlja (CEAZ) dr Snežana Barjaktorović-Labović specijalista higijene –dijetolog ističe da je osnovni motiv za izradu ovog projekta očuvanje i unapređenje zdravlja djece koje je “najveća vrijednost i budućnost svakog društva”.
Neprepoznavanje zdravih stilova života, rasprostranjenost štetnih oblika ponašanja, kao i nepostojanje adekvatnih preventivnih programa dovodi do narušavanja zdravlja, naročito djece i mladih..
-U Crnoj Gori, prema poslednjim podacima, a i očigledno je, sve više ima gojaznih osoba. Uz podršku Svjetske zdravstvene organizacije, 2016.godine, Institut za javno zdravlje Crne Gore sproveo je istraživanje o gojaznosti djece u osnovnim školama. Dobijeni rezultati ukazuju da je svaki peti dječak i svaka deseta djevojčica gojazna. Istraživanje rađeno na uzorku 1.754 djece.Skoro petina dječaka ima prekomjernu tjelesnu težinu, a malo iznad petine ih je gojazno, dok djevojčice u istom procentu kao i dječaci imaju prekomjernu tjelesnu masu, dok je svaka deseta djevojčica gojazna. Djece sa prekomjernom tjelesnom masom dvostruko više u urbanim nego u ruralnim djelovima Crne Gore, navodi dr Barjaktorović-Labović.
Nesporno je, ističe doktorka, da bi se nastanak „modernih“ bolesti, a time i stopa smrtnosti, u velikoj mjeri mogao spriječiti uravnoteženom ishranom i fizičkom aktivnošću.
-Iz svega proizilazi potreba intervencije i prevencije masovnih nezaraznih bolesti u školskom uzrastu da bi se postigli maksimalni efekti. Većina faktora rizika kao što su ishrana i stil života stiču se u djetinjstvu. Upravo zbog toga su mnogo veći efekti za prevenciju, sprečavanje razvoja takvih navika kod djece, nego pokušaj redukcije ovih faktora u odraslom dobu, kaže dr Barjaktorović-Labović.
Godišnja stopa rasta prevalencije gojaznosti je u stalnom porastu, i trenutna stopa je 10 puta veća u poređenju sa 1970.
-Dječija gojaznost je specifična po tome što se djeca nalaze u intenzivnom procesu rasta i razvoja, pa je potreban poseban oprez i nadzor fizičke aktivnosti i ishrane. U poslednjih 20 godina, uprkos svim istraživanjima i naporima, nije zaustavljen njen progres, prije svega zato što je primarno socijalno određen. Ona je neočekivana posledica dobronamjernih odluka u popravljanju životnog standarda (više TV-a u kući, daljinski upravljači, polugotova hrana, kućna dostava hrane i mnoštvo kućnih aparata). Najčešći uzroci gojaznosti su sedentarni način života, premalo kretanja i nedostatak fizičke aktivnosti čije se pozitivno dejstvo, s aspekta prevencije gojaznosti, ogleda u povećanoj energetskoj potrošnji, formiranju mišićne mase kao najaktivnijeg metaboličkog tkiva. Problem je ishrana preopterećena suvišnim kalorijama prevashodno iz prostih šećera i zasićenih masti, a najčešći razlozi zbog kojih ih deca konzumiraju jeste laka dostupnost, prijatan ukus, nedovoljna roditeljska upućenost o pravilnoj ishrani. Navike u ishrani se stiču najpre u porodici, zato je primarno posvetiti pažnju edukaciji roditelja i nastavnika o pravilnoj ishrani. Dijete lako usvaja roditeljske oblike ponašanja, a samim tim i navike po pitanju ishrane i fizičke aktivnosti, navodi doktorka.
Dr Barjaktorović-Labović objašnjava da bez obzira što je Crna Gora napravila Nacionalnu strategiju za borbu protiv hroničnih nezaraznih bolesti i Akcioni plan za hranu i ishranu, ne preduzimaju se aktivnosti predviđene u tim dokumentima.
- Uopšte se ne sprovode aktivnosti koje bi prevenirale gojaznost u opštoj populaciji, pa i kod djece, a trebalo bi da budu sistemske i kontinuirane. Mjesto preventivne medicine u sistemu javnog zdravlja Crne Gore je na nezavidnom nivou, a kada je riječ o primarnoj prevenciji koja podrazumijeva otklanjanje faktora rizika, odnosno sprečavanje nastanka bolesti, ona je potpuno izostavljena. Razlog za to je vjerovatno deficit medicinskog kadra koji se bavi i proučava preventivnu medicinu. Sve to je navelo ekipu CEAZ-a, koja ima kompetetan kadar, da napravi ovaj program i barem djelimično pomogne u prevenciji gojaznosti najmlađih kroz kontinuirano sprovođenje intervencija koje mogu da dovedu do boljih zdravstvenih ishoda, kaže dr Barjaktorović-Labović dodajući da su svi direktori i direktorice osnovnih škola izrazili zainteresovanost i zahvalnost na radu sa djecom i njihovim roditeljima ističući da su teme od izuzetnog značaja.
-U razgovoru sa djecom se prepoznaje veliki broj navika u ishrani koje bi se morale korigovati, ali u okviru porodice, od strane roditelja ili staratelja. To je bio motiv da se u školama radi i sa roditeljima, ali je odaziv i zainteresovanost bila različita. To je ono što brine. Roditelji se moraju osvjestiti. Moraju im se predočiti svi rizici i posledice nepravilne ishrane u odnosu na zdravlje njihove djece, ali i njihovo zdravlje, zaključila je dr Barjaktorović-Labović .
Projekat NVO “Centar za ekologiju i afirmaciju zdravlja – CEAZ”, “Prevencija gojaznosti u osnovnim školama” kojim se ova NVO prijavila na Konkurs za finasiranje projekta NVO-a od strane Opštine Bar, je pozitivno ocijenjen i podržan od strane Komisije.
Iz NVO “Centar za ekologiju i afirmaciju zdravlja – CEAZ kažu da se razrađuje softver za planiranje ishrane, koji je nabavljen od sredstava iz projekta.
